Οι βομβίνοι πειρατές των... κυψελών

Οι βομβίνοι λόγω της μεγάλης τους προσφοράς στη φύση ως φυσικοί επικονιαστές ανήκουν στην κατηγορία των ωφέλιμων εντόμων.  Από μελισσοκομικής άποψης έχει παρατηρηθεί σε αρκετές περιοχές της χώρας μας το φαινόμενο της «λεηλασίας» μελισσοκυψελών από βομβίνους.  Οι βομβίνοι προσελκύονται ίσως από το άρωμα του μελιού και επιχειρούν να μπουν μέσα στη κυψέλη.   Συνήθως γίνονται αντιληπτοί από τους φρουρούς της κυψέλης και διώκονται, οπότε δοκιμάζουν ξανά την τύχη τους σε διπλανά μελίσσια.  Εάν καταφέρουν να μπουν στην κυψέλη, αρχίζουν να καταναλώνουν μέλι έως ότου τους διώξουν οι μέλισσες από αυτή.  Κατά την προσπάθεια τους να πάρουν το μέλι μέσα από τα κελιά της κηρήθρας τρίβουν το κερί γιατί μάλλον δεν φτάνουν εύκολα το πάτο του κελιού λόγω του όγκου τους.  Τις περισσότερες φορές όμως εντοπίζονται αμέσως από τις μέλισσες και διώκονται πριν προλάβουν να βρουν το μέλι.  Οι πιο τυχεροί βομβίνοι ίσως να μπουν σε μελίσσι με μικρό πληθυσμό και να λεηλατήσουν κάποιο εκτεθειμένο πλαίσιο με μέλι.   Σπάνια οι βομβίνοι εμπλέκονται με τις μέλισσες της κυψέλης και γενικά προτιμούν την φυγή.   Προσωπικά δεν έχω δει βομβίνο να μάχεται με μέλισσα και ίσως πολλοί να συγχέουν τους βομβίνους με άλλα υμενόπτερα όπως ορισμένα είδη σφηκών.  Μαρτυρίες ότι βομβίνοι προσπάθησαν να μπουν σε κυψέλη είναι οι νεκροί βομβίνοι που βρίσκουμε μπροστά ή μέσα σε αυτή χωρίς όμως αυτοί να μπορούν να αποτελέσουν και απόδειξη ότι λεηλατήθηκε μέλι.  Γενικά οι αρνητικές επιπτώσεις προς το μελίσσι από την «λεηλασία» που προκαλείται από βομβίνους θεωρούνται ασήμαντες και ίσως αμελητέες εάν συγκριθούν με την ζημιά από άλλα έντομα όπως π.χ. τις σφήκες ή και τις ίδιες τις μέλισσες από διπλανά μελίσσια.

Στην χώρα μας παρατηρήθηκε ότι οι βομβίνοι προσπαθούν να μπουν σε κυψέλες συνήθως κατά περιόδους που δεν βρίσκουν τροφή.  Δηλαδή για τις θερμές και νησιωτικές περιοχές κατά τη διάρκεια του χειμώνα ή και όταν επικρατεί μεγάλη ξηρασία το καλοκαίρι ενώ για τις ηπειρωτικές και βόρειες περιοχές μετά ή και πριν τη χειμέρια διάπαυση του εντόμου.  Επίσης μερικές φορές πλησιάζουν κατά την τροφοδοσία των μελισσών με σιρόπι.  Το ενδιαφέρον στο παραπάνω φαινόμενο εστιάζεται κυρίως στους βιολογικούς και οικολογικούς παραμέτρους του.  Κύρια ερωτήματα είναι π.χ. πια είδη βομβίνων προσπαθούν να μπουν σε κυψέλες, πότε και κάτω από πιες περιβαλλοντικές συνθήκες.  Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η άποψη ότι η «λεηλασία» των μελισσών συμβάλλει στην επιβίωση των συζευγμένων θηλυκών (βασίλισσες βομβίνοι)  κατά το χειμώνα και κατά συνέπεια στη διατήρηση ενεργών πληθυσμών βομβίνων την επόμενη χρονιά. Οι πληθυσμοί αυτοί με την σειρά τους μέσω της επικονίασης προσφέρουν στην βιοποικιλότητα  και ίσως αυξάνουν τη δυναμικότητα των μελισσότοπων, δύο πολλοί σημαντικοί παράγοντες ενός καλού μελισσότοπου.  Οπότε οι μελισσοκόμοι δεν πρέπει να ανησυχούν για το εάν βομβίνοι λεηλατούν ή όχι τα μελίσσια τους αφού αυτό μπορεί να θεωρηθεί και ως φυσικό βιολογικό φαινόμενο που συνέβαινε πάντα αλλά περνούσε απαρατήρητο λόγο των ασήμαντων επιπτώσεων του στο μελίσσι.  Μπορούν όμως οι μελισσοκόμοι να περιορίσουν το άνοιγμα της εισόδου της κυψέλης ώστε να μη χωρούν εύκολα οι βομβίνοι, που είναι πιο μεγαλόσωμοι από τις μέλισσες, ελαχιστοποιώντας έτσι την « λεηλασία».

Για να υπάρξει μια πιο σωστή εικόνα του φαινομένου για την χώρα μας μπορεί όποιος το επιθυμεί να στείλει, ως δείγματα, βομβίνους που βρίσκει  νεκρά ή που πιάνει ζωντανά στο χώρο της κυψέλης.  Τα ζωντανά ή νεκρά δείγματα τοποθετούνται πρώτα σε μικρό κουτί και μετά στην συντήρηση του ψυγείου (3-6 οC).  Κάθε κουτί πρέπει να περιέχει ένα μόνο βομβίνο και πριν ταχυδρομηθεί να τοποθετούνται μέσα στο κουτί λίγες λουρίδες από χαρτί κουζίνας για να απορροφηθεί η υγρασία του εντόμου.  Συνιστάτε τα δείγματα να ταχυδρομούνται το συντομότερο δυνατών.  Σημαντικές πληροφορίες που πρέπει να συνοδεύουν κάθε δείγμα είναι οι εξής:

α.  εάν το έντομο βρέθηκε νεκρό ή πιάστηκε ζωντανό μέσα ή έξω από την κυψέλη
β.  η ημερομηνία και η ώρα συλλογής
γ.  ο νομός και η πλησιέστερη κοινότητα - χωριό στην τοποθεσία συλλογής
δ.  το υψόμετρο και το είδος της τοποθεσίας (π.χ. κάμπος, βουνό κλπ.)
ε.  σε πόσες κυψέλες μπήκε ή επιχείρησε να μπει ο βομβίνος και πόσο χρόνο περίπου έκατσε μέσα στην κυψέλη
στ. εάν υπάρχουν (και πια) λουλούδια στην περιοχή που οι βομβίνοι επισκέπτονται για νέκταρ ή γύρη παράλληλα
ζ.  την περίοδο της λεηλασίας ταΐζεται τα μελίσσια σας (εάν ναι με τι)
η.  ο βομβίνος εμπλέκτηκε με τις μέλισσες, εάν ναι σκότωσε καμία

Τα παραπάνω στοιχεία θα βοηθήσουν στο να καταλάβουμε περισσότερο την συμπεριφορά των βομβίνων απέναντι στις μέλισσες.  Πρέπει να τονιστεί ότι γενικά δεν πρέπει να ενοχλούνται ή να σκοτώνονται οι βομβίνοι που πλησιάζουν τις κυψέλες.  Σίγουρο είναι ότι δεν ενοχλούν όλοι οι βομβίνοι τις μέλισσες και πως δεν επιστρατεύουν άλλους προς την κυψέλη αυτοί που τις ενοχλούν.  Αντίθετα προσωπικά πιστεύω πως πρέπει να προστατεύονται στο φυσικό τους περιβάλλον, κυρίως από εμάς τους μελισσοκόμους, γιατί προσφέρουν πολλά στην μελισσοκομία μας διατηρώντας ζωντανή την Ελληνική χλωρίδα.  Οπότε ίσως που και που να τους αξίζει ένα πειρατικό γεύμα μελιού ως ανταμοιβή.  

***********************************************************************
Σημείωση:

Όσοι επιθυμούν να συμβάλουν με την συλλογή και αποστολή δειγμάτων βομβίνων παρακαλούνται πρώτα να συνεννοηθούν με τον χρήστη [Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.] μέσου προσωπικού μηνύματος

Σημείωση Melissologia H.B.F.:
Το φόρουμ υιοθετεί και παροτρύνει την εφαρμογή σε κάθε περίπτωση των κανόνων ορθής αρθρογραφίας. Παρακαλούμε να αναφέρεται με σαφήνεια και ορθά τις βιβλιογραφικές σας πηγές κάθε φορά που αντλείται στοιχεία από αυτές για τα γραπτά σας κείμενα.

Η αναφορά στο άρθρο αυτό γίνεται ως εξής:

Αναγνωστόπουλος, Ι. Θ. 1997. Οι βομβίνοι πειρατές των... κυψελών. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 11(3):141-142. ( Apicultural Abstracts 1146/98 )